اسکار نتیجه روند ترمیم طبیعی پوست پس از زخم، آکنه، جراحی یا سوختگی است و بسته به شدت آسیب و نوع واکنش بافت، میتواند دائمی و آزاردهنده باشد. به همین دلیل بسیاری از افراد به دنبال درمان جای اسکار هستند تا ظاهر پوستشان یکنواختتر شود و اعتماد به نفسشان بازگردد. در سالهای اخیر لیزر درمانی بهعنوان یکی از مؤثرترین روشها برای کاهش انواع اسکار شناخته شده است و پزشکان بسته به نوع بافت آسیبدیده از مدلهای مختلف لیزر استفاده میکنند. در این مقاله بررسی میکنیم که برای هر نوع اسکار کدام لیزر مناسبتر است و چه عواملی بر نتیجه نهایی تأثیر میگذارند.
بررسی انواع اسکار و تفاوت آنها
اسکارها بهصورت کلی به سه دسته اصلی آتروفیک، هیپرتروفیک و کلوئیدی تقسیم میشوند که هر کدام ویژگیهای بیولوژیکی متفاوتی دارند و همین تفاوت باعث میشود روشهای درمانی آنها نیز از هم مجزا باشد. اما به طور کل درمان اولیه اسکار با استفاده از سیلیکون شیت انجام میشود. قیمت چسب سیلیکونی بسیار مناسب است و میتوان چندین بار از آن استفاده کرد. بنابراین میتوانید این محصول را برای کاهش ضخامت اسکار استفاده کنید و بدون نیاز به لیزر جای زخم را از بین ببرید. اما در اسکارهای مقاوم استفاده از لیزر پیشنهاد میشود که پیش از استفاده از آن باید انواع اسکار را بشناسید.
اسکار آتروفیک معمولاً به علت از دست رفتن حجم بافت ایجاد میشود و شایعترین نمونه آن فرورفتگیهای ناشی از آکنه است. این اسکارها به دلیل کمبود کلاژن در ناحیه آسیبدیده شکل میگیرند و ظاهری گود و نابرابر دارند. در مقابل اسکارهای هیپرتروفیک برجسته و سفت هستند و به دلیل تولید بیش از حد کلاژن در همان محدوده زخم ایجاد میشوند. کلوئیدها نیز رفتاری تهاجمیتر دارند و برخلاف هیپرتروفیک، از محدوده اصلی زخم فراتر میروند. بنابراین تشخیص دقیق نوع اسکار اهمیت زیادی دارد، زیرا تأثیر درمان اسکار با لیزر بهشدت به نوع بافت برخوردکننده با اشعه وابسته است.
لیزر چیست و چگونه به ترمیم اسکار کمک میکند؟
لیزر با ایجاد امواج نوری متمرکز که انرژی بالایی دارند، به لایههای مختلف پوست نفوذ کرده و فرآیند نوسازی بافت را تحریک میکند. بسته به نوع لیزر، این انرژی میتواند باعث تبخیر میکروسکوپی لایههای سطحی، ایجاد نقاط کنترلشده حرارتی یا افزایش تولید کلاژن در لایه درم شود. در واقع عملکرد لیزر به این صورت است که با ایجاد آسیب کنترلشده، مکانیزمهای ترمیمی بدن را فعال کرده و با تولید کلاژن جدید، بافت اسکار را بهتدریج هموارتر میکند.
در مقایسه با روشهایی مانند سیلیکون ژل یا ورقههای سیلیکونی، لیزر توانایی نفوذ عمیقتری دارد و برای اسکارهای قدیمی یا مقاوم گزینه بسیار مؤثرتری است. با این حال همچنان در برخی موارد پزشک توصیه میکند از این محصولات در کنار لیزر استفاده شود. به همین دلیل بسیاری از بیماران هنگام بررسی روشهای مکمل، به دنبال قیمت ورقه سیلیکونی نیز هستند تا یک برنامه درمانی کامل و قابل اجرا برای خود در نظر بگیرند. در نهایت باید توجه داشت که انتخاب نوع لیزر کاملاً وابسته به وضعیت پوست، نوع اسکار و میزان پاسخگویی بافت است.
لیزر در درمان اسکارهای آتروفیک
فرورفتگیهای ناشی از آکنه و زخمهای عمیق معمولاً در دسته اسکارهای آتروفیک قرار میگیرند. این اسکارها به دلیل تخریب کلاژن و عدم بازسازی صحیح بافت ایجاد میشوند و با درمانهای سطحی معمولاً بهبود قابلتوجهای ندارند. لیزرهای فرکشنال CO2 در این نوع اسکار بیشترین کاربرد را دارند، زیرا میتوانند لایههای عمقی پوست را هدف قرار دهند و موجب تحریک پرقدرت کلاژنسازی شوند.
در این دسته از بیماران درمان اسکار با لیزر معمولاً نیازمند چند جلسه درمانی با فاصله چند هفته است. پس از هر جلسه پوست وارد فاز ترمیم و تولید کلاژن میشود و بهمرور فرورفتگیها کمتر قابل مشاهده خواهند بود. مزیت اصلی این روش توانایی آن در بهبود بافت درم است، در حالی که روشهای سطحی چنین قدرتی ندارند.
لیزر در درمان اسکارهای هیپرتروفیک
اسکارهای هیپرتروفیک معمولاً پس از جراحی، سوختگی یا زخمهای عمیق ایجاد میشوند و ویژگی اصلی آنها برجسته و سفت شدن بافت است. این اسکارها برخلاف اسکارهای آتروفیک، از سطح پوست بیرون میزنند و اغلب با قرمزی و التهاب همراه هستند. لیزر PDL یکی از بهترین گزینهها برای این نوع اسکار است، زیرا روی رگهای خونی متمرکز شده و میتواند التهاب و قرمزی بافت را کاهش دهد.
استفاده از این لیزر باعث کاهش جریان خون اضافی در بافت میشود و بهمرور برجستگی اسکار را کاهش میدهد. اما در بسیاری از بیماران ترکیب درمان لیزری با ماساژ، سیلیکون شیت یا تزریق کورتیکواستروئید توصیه میشود. در نهایت استفاده از لیزر برای اسکارهای هیپرتروفیک بسیار مؤثر است، اما نیاز به تکرار جلسات و پیگیری دقیق دارد تا نتیجه مطلوب حاصل شود.
لیزر در درمان اسکارهای کلوئیدی
کلوئیدها با رشد خارج از محدوده زخم شناخته میشوند و نسبت به روشهای درمانی مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. درمان این نوع اسکارها معمولاً دشوارتر است و به همین دلیل لیزر به تنهایی پاسخ کامل نمیدهد. اما تحقیقات نشان داده که لیزر Nd:YAG یا PDL به کاهش التهاب، قرمزی و حجم بافت کمک میکنند؛ البته بهترین نتایج زمانی به دست میآید که لیزر همراه با تزریق داخل ضایعهای کورتون انجام شود.
البته در موارد شدید پزشک ممکن است از ترکیب لیزر، تزریق و حتی پانسمانهای سیلیکونی استفاده کند تا روند تراکم کلاژن کنترل شود. در این دسته از اسکارها درمان جای اسکار بهطور معمول نیازمند پیگیری طولانیمدت است و بیمار باید آگاه باشد که کلوئید احتمال عود دارد. همچنین هرچقدر اسکار قدیمیتر و بزرگتر باشد، احتمال نیاز به جلسات متعدد بالاتر میرود.
مقایسه عملکرد انواع لیزر در سه نوع اسکار
هر کدام از اسکارها واکنش متفاوتی نسبت به لیزر نشان میدهند و نمیتوان یک نوع لیزر را بهترین گزینه برای همه موارد دانست. اسکارهای آتروفیک به لیزرهای فرکشنال پاسخ بسیار خوبی میدهند، زیرا این دستگاهها توانایی نفوذ عمیق و تحریک کلاژنسازی بالایی دارند. در اسکارهای هیپرتروفیک، هدف اصلی کاهش التهاب و کاهش عروق خونی است و به همین دلیل لیزر PDL بهترین نتایج را ارائه میدهد. در مورد اسکارهای کلوئیدی نیز درمان معمولاً ترکیبی است و لیزر بیشتر نقش کمکی را دارد.
این تفاوتها نشان میدهد که درمان اسکار با لیزر باید کاملاً شخصیسازیشده باشد و پزشک با توجه به نوع اسکار، رنگ پوست و ضخامت بافت، بهترین گزینه را انتخاب کند.
مزایا و معایب درمان اسکار با لیزر
از مهمترین مزایای لیزر میتوان به بهبود قابل مشاهده بافت پوست، افزایش کلاژنسازی، کاهش برجستگی یا فرورفتگی اسکار و کوتاه شدن زمان ریکاوری نسبت به روشهای تهاجمی اشاره کرد. لیزر بهویژه برای افرادی که سالها با اسکار درگیرند، یک گزینه امیدوارکننده و مؤثر محسوب میشود.
با این حال لیزر نیز محدودیتهای خاص خود را دارد. برای مثال هزینه درمان ممکن است برای برخی از افراد بالا باشد، نیاز به جلسات متعدد وجود دارد و احتمال التهاب، قرمزی یا تیرگی موقت بعد از درمان بالا است. بنابراین درمان جای اسکار با لیزر فوری نیست و به زمان، صبر و مراقبتهای دقیق بعد از درمان نیاز دارد.
نکات مراقبتی قبل و بعد از لیزر اسکار
پیش از انجام لیزر، بیمار باید از مصرف رتینوئیدها خودداری کند، پوست را در برابر نور آفتاب محافظت کرده و اگر سابقه تبخال دارد، داروی پیشگیرانه دریافت نماید. پس از درمان نیز استفاده منظم از مرطوبکننده، پرهیز از قرارگیری مستقیم در نور آفتاب و انجام دقیق توصیههای پزشک ضروری است. استفاده از محصولات ترمیمکننده مانند ژلها و ورقههای سیلیکونی نیز میتواند روند بهبودی را تقویت کند و از بازگشت اسکار جلوگیری نماید.
جمعبندی
لیزر یکی از مؤثرترین روشها برای ترمیم و کاهش اسکارهای آتروفیک، هیپرتروفیک و کلوئیدی محسوب میشود اما نوع لیزر مورد استفاده بسته به نوع اسکار متفاوت است. بنابراین انتخاب دستگاه مناسب و انجام جلسات کافی باعث میشود ظاهر اسکار تا حد زیادی بهبود پیدا کند. با توجه به این توضیحات اگر به دنبال درمان جای اسکار با لیزر هستید، بهترین کار مراجعه به متخصص پوست است تا بر اساس ویژگیهای پوست و نوع اسکار، دقیقترین برنامه درمانی را برای شما تنظیم کند.