زخم‌ها بخشی اجتناب‌ناپذیر از فرآیند درمان در بسیاری از عمل‌های جراحی و آسیب‌های پوستی هستند. در واقع با وجود مراقبت‌های پزشکی دقیق، اغلب پس از بخیه اثری روی پوست باقی می‌ماند که برای بسیاری از افراد ناخوشایند است.
اما خوشبختانه امروزه روش‌های مختلفی برای ترمیم جای بخیه وجود دارد که با توجه به نوع پوست، عمق زخم، زمان گذشته از بخیه و شدت اسکار، می‌توان گزینه مناسب را انتخاب کرد. در این مقاله با ده روش مؤثر برای درمان جای بخیه آشنا می‌شویم که برخی از آن‌ها در خانه قابل استفاده هستند و برخی دیگر جزو روش‌های کلینیکی به حساب میآیند.
چرا جای بخیه باقی می‌ماند؟
جای بخیه یا اسکار بخشی از روند طبیعی ترمیم پوست است. در واقع زمانی که پوست آسیب می‌بیند، بدن با تولید کلاژن اقدام به ترمیم زخم می‌کند. اما این بافت ترمیمی به لحاظ ساختاری با پوست سالم تفاوت دارد. عواملی مانند عمق زخم، مدت‌زمان باقی ماندن بخیه، عفونت، سن، نوع پوست و مراقبت اشتباه می‌توانند احتمال باقی ماندن جای بخیه را افزایش دهند.
خوشبختانه امروزه با خرید چسب سیلیکون شیت، لیزردرمانی، میکرونیدلینگ و… می‌توان جای بخیه را از بین برد. اما همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ بنابراین توصیه میکنیم بعد از بهبود ابتدایی جای بخیه استفاده از کرم‌های ترمیمکننده را آغاز کرده و ویتامینها و خوراکیهای حاوی آنتی‌اکسیدان را مصرف کنید.
۱۰ روش مؤثر برای ترمیم جای بخیه
پیشرفت‌های علمی و تجربه‌های بالینی، مجموعه‌ای متنوع از روش‌ها را برای درمان جای بخیه در اختیار ما گذاشته‌اند. برخی از این روش‌ها با مداخله تخصصی همراهند و برخی دیگر را می‌توان به‌راحتی در خانه انجام داد. اما نکته مهم این است که انتخاب بهترین روش، باید با توجه به نوع اسکار و شرایط فردی انجام شود. در ادامه با مؤثرترین راهکارهای موجود برای ترمیم و بهبود جای بخیه آشنا خواهید شد:
۱. استفاده از سیلیکون شیت برای جای بخیه
یکی از مؤثرترین و بی‌خطرترین روش‌های ترمیم جای بخیه، استفاده از سیلیکون شیت است. این لایه نازک سیلیکونی با ایجاد یک محیط مرطوب و کنترل تبخیر از سطح پوست، به بهبود بافت اسکار کمک می‌کند و از ایجاد اسکارهای برجسته یا کلوئیدی جلوگیری به عمل میآورد.
مطالعات بالینی نشان داده‌اند که استفاده منظم از سیلیکون شیت برای جای بخیه طی چند هفته می‌تواند ظاهر اسکار را به‌طور قابل توجه‌ای کاهش دهد. بنابراین این روش برای بسیاری از بیماران گزینه‌ای مؤثر و قابل اتکا است.
۲. استفاده از ژل‌های سیلیکونی
ژل‌های سیلیکونی جایگزینی مناسب برای سیلیکون شیت‌ها هستند و عملکرد مشابهی دارند. این ژل‌ها معمولاً بدون رنگ و بو بوده و به راحتی روی اسکار پخش می‌شوند. استفاده روزانه از این محصولات باعث کاهش قرمزی، نرمی اسکار و بهبود بافت پوست می‌شود. البته باید در نظر داشته باشید که احتمال پاک شدن ژل سیلیکونی از روی پوست وجود دارد اما چسب یا شیت سیلیکونی به طور ثابت روی پوست باقی مانده و تاثیر بیشتری دارد.
۳. لیزر درمانی
لیزر یکی از روش‌های پیشرفته برای درمان جای بخیه‌های تیره، برجسته یا مقاوم است. در این روش لیزر با تحریک لایه‌های زیرین پوست به بازسازی سلول‌های پوستی کمک می‌کنند. لیزر معمولاً برای اسکارهایی که مدت زیادی از ایجاد آن‌ها گذشته توصیه می‌شود و نیاز به چند جلسه درمان دارد. این روش ممکن است با کمی درد و دوران نقاهت همراه باشد و تنها باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.
۴. تزریق کورتیزون
برای اسکارهای برجسته یا کلوئیدی، تزریق کورتون می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این دارو با کاهش التهاب و مهار رشد بیش‌ازحد کلاژن، باعث کاهش ضخامت و برآمدگی اسکار می‌شود. هرچند این روش معمولا برای اسکارهای قدیمی‌تر به کار میرود، اما در برخی اسکارهای جدید نیز می‌توان از آن کمک گرفت. اما تعداد جلسات تزریق و فواصل آن باید طبق نظر پزشک تنظیم شود.
۵. میکرونیدلینگ
در روش میکرونیدلینگ از سوزن‌های بسیار ریز به صورت کنترل‌شده استفاده می‌شود تا تولید کلاژن و الاستین تحریک گردد. این فرآیند به بهبود تدریجی ساختار اسکار کمک می‌کند، زیرا کلاژن و الاستین در ترمیم جای زخم و بخیه موثر هستند. روش میکرونیدلینگ نسبتاً کم‌تهاجمی بوده و در کنار سایر درمان‌ها مانند استفاده از سرم‌های ویتامینه، کرم‌های ترمیمکننده و شیتهای سیلیکونی نتایج خوبی به همراه دارد.
۶. میکرودرم ابریژن یا لایه‌برداری شیمیایی
این روش بر پایه لایه‌برداری سطحی پوست بنا شده و برای صاف‌کردن سطح اسکارهای نه‌چندان عمیق کاربرد دارد. این روش نسبتا تهاجمی است و در کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شود. اما با استفاده از آن می‌توان سلول‌های مرده سطح پوست را از بین برده و با سلول‌های جدید جایگزین کرد که به این صورت رنگ و ضخامت جای بخیه تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند.
۷. کرم‌ها و ژل‌های ترمیمی موضعی
محصولاتی مانند ژل‌ها و کرم‌های ترمیمی می‌توانند به بهبود بافت اسکار کمک کنند. البته برای تاثیرگذاری بیشتر، لازم است بلافاصله بعد از افتادن بخیه‌ها از این محصولات استفاده کنید. این کرم‌ها معمولاً حاوی ترکیبات ضد التهاب، نرم‌کننده و تحریک‌کننده کلاژن هستند و باید طبق دستور پزشک یا داروساز مصرف شوند.
۸. درمان‌های خانگی جای بخیه
برخی مواد طبیعی مانند ژل آلوئه‌ورا، روغن نارگیل، عسل طبیعی یا روغن ویتامین E به‌دلیل خواص ضدالتهابی و مرطوب‌کننده خود، در مواردی که اسکار سطحی و سبک است، می‌توانند مفید باشند. البته اثربخشی آن‌ها کندتر و محدودتر از روش‌های پزشکی است. معمولا از این روش‌ها بلافاصله بعد از بهبود سطحی بخیه می‌توان استفاده کرد.
۹. پانسمان‌های هیدروکلوئید
استفاده از پانسمان‌های حاوی هیدروژل یا هیدروکلوئید، کمک می‌کند زخم در محیطی مرطوب باقی بماند و این موضوع باعث کاهش تشکیل اسکارهای ضخیم می‌شود. البته این پانسمان‌ها بیشتر در مراحل اولیه بهبود زخم مؤثر هستند.
۱۰. پیوند پوست
گاهی جای بخیه به اندازهای عمیق یا وسیع است که نمیتوان از روش‌های گفته شده برای بهبود و درمان آن استفاده کرد. در این مواقع تنها راه حل استفاده از روش پیوند پوست است. در این روش می‌توان پوست سالم بخش دیگر پوست را به محل بخیه پیوند زد. اما بعد از پیوند پوست نیاز به مراقبت‌های کامل برای بهبود وجود دارد.
مراقبت‌های لازم برای بهبود بهتر جای بخیه
در کنار استفاده از روش‌های درمانی مختلف، رعایت نکات مراقبتی نقش تعیین‌کننده‌ای در درمان جای زخم دارد. از جمله این نکات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده مداوم از ضد آفتاب
- جلوگیری از تحریک و خارش محل زخم
- مصرف کافی مایعات
- استفاده از کرم‌های ترمیم کننده بعد از ترمیم جای بخیه
- استفاده از سیلیکون شیت بعد از ایجاد بخیه (با مشورت پزشک)
- تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان مانند انار، بلوبری، پروبیوتیکها، تخم مرغ، گوشت، ماهی چرب، زیتون و…
- ماساژ دادن ملایم ناحیه بخیه‌شده برای توزیع بهتر کلاژن و کاهش اسکار
با استفاده از این روش‌ها بهخصوص در ابتدای بروز زخم یا بخیه، می‌توان از ایجاد اسکارهای کلوئیدی جلوگیری کرده و هرچه سریعتر باعث بهبود زخم شد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که اسکار بخیه با علائمی مانند التهاب، قرمزی شدید، درد غیرمعمول یا ترشح همراه باشد، حتماً باید توسط پزشک ارزیابی شود. همچنین اگر بعد از چند ماه استفاده از روش‌های خانگی یا دارویی تغییری در ظاهر اسکار مشاهده نشد، درمان‌های پیشرفته‌تری باید مد نظر قرار گیرند. در پایان باید بدانید که ترمیم جای بخیه فرآیندی زمان‌بر است اما با انتخاب روش مناسب، می‌توان به بهبود قابل‌توجه‌ای در ظاهر پوست دست پیدا کرد.
در این مقاله به بررسی بهترین روش‌های بهبود جای بخیه پرداختیم که از بین تمامی گزینه‌های موجود، استفاده از سیلیکون شیت به دلیل اثربخشی علمی ثابت‌شده، کاربرد آسان و ایمنی بالا، یکی از بهترین انتخاب‌ها محسوب می‌شود. با این حال نوع روش درمان باید با توجه به شرایط پوست، نوع اسکار و بعد از مشاوره با پزشک انتخاب شود.